Historia bez fikcji: kiedy świat odwraca oczy

Piotr Zychowicz, Alianci.

To kolejna książka z cyklu ''Opowieści niepoprawne politycznie V" znanego publicysty historycznego. Znaczna część z nas zapewne zna jego inne wcześniejsze prace, jak np. Wołyń zdradzony, Skazy na pancerzach czy Pakt Piłsudski-Lenin. Oczywiście to tylko niektóre z nich. Publikuje również w tygodniku Do Rzeczy i miesięczniku Historia Do Rzeczy.

Tym razem Piotr Zychowicz ukazuje nam cyniczną grę aliantów; przed kunktatorstwem  USA, Francji, Wielkiej Brytanii przestrzegał  gen. George S. Patton. Autor przybliża nam, w jaki sposób manipulowano zbrodnią na oficerach polskich w Katyniu. Wspomina o milczeniu mocarstw zachodnich po napaści Hitlera na nasz kraj. Odsłania ich wyrachowanie, głównie Winstona Churchilla i Franklina D. Roosevelta. Historyk pisze o brytyjskich obozach koncentracyjnych dla Burów ( wywodzili się od holenderskich osadników pojawiających się w Afryce Południowej w XVII i XVIII wieku). Tak, tak, Hitler nie był pierwszy...  Istna barbaria! Pewien dziennikarz nazwał je: okrutną machiną tortur.

Interesująca jest rozmowa z Adamem Zamoyskim na temat cesarza Francuzów, demitologizuje go, całość podbija tytuł: Napoleon nie kochał Polaków. W dalszej części dywagacji Piotr Zychowicz nawiązuje do bombardowania Drezna: Apokalipsa 1945, zniszczenia Gdańska, Świnoujścia, Szczecina. Przedstawia również sprawę ludobójstwa amerykańskich Indian.

Publicysta powraca też do problematyki Wielkiego Głodu (1932-1933), który zdziesiątkował ludność Ukrainy, Kaukazu, Kazachstanu i urodzajnych obszarów południowej Rosji. Wygłodzone i zdesperowane społeczeństwo uciekało się do aktów kanibalizmu... Świat kolejny raz odwrócił głowę, Walter Duranty, korespondent gazety  New York Times rozpływał się w zachwytach nad komunizmem. Z uporem maniaka wychwalał Sowietów; piewca systemu, którego nie dało się w żaden sposób obronić. Bagatelizował istnienie obozów koncentracyjnych, Sybiraków, którzy wg jego opinii: garną się do pracy w lesie.

Zychowicz wyciąga na wierzch przeszłość Ernesta Hemingwaya i jego współpracę z NKWD i... CIA. Warto wiedzieć, że pisarz w 1939 roku publicznie bronił paktu Ribbentrop-Mołotow.

Alianci nie są lekturą łatwą ani przyjemną, ale obowiązkową. Jej znaczną wartość podnosi przystępny styl autora i liczne fotografie, często wstrząsające. Opracowanie składa się z sześciu rozdziałów, a te z kilku podpunktów. Wpleciono również wcześniejsze teksty historyka zamieszczane w Historii Do Rzeczy.

'Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać'

Przy wtorku porozmawiajmy na temat autora Komu bije dzwon? Bowiem książka Nicholasa Reynoldsa, Towarzysz Hemingway zmienia spojrzenie na  życie i twórczość tego pisarza.

Profesor odsłania ciemne karty z życiorysu swojego bohatera. Podaje, iż był podwójnym szpiegiem działającym na rzecz Amerykanów, ale i Rosjan, do których ideowo było mu bliżej. Z lektury dowiadujemy się, kiedy Ernest Hemingway  podjął współpracę z wywiadem sowieckim i został agentem ''Argo''.

Naturalnie nad dziennikarzem i podróżnikiem pracował sztab ludzi, starano się, aby otrzymywał wyłącznie ''odpowiednie" informacje. Hemingway kontakty z NKWD nawiązał w madryckim hotelu Gaylord, w kwaterze głównej. W 1939 roku publicznie broni paktu Ribbentrop- Mołotow, jego sympatie polityczne nie okrzepły po zakończeniu II wojny światowej. Popiera Fidela Castro. Powieściopisarz o Franco pisał, iż był: s-synem pierwszej wielkości. 

Jego teksty odznaczają się bałwochwalstwem i lizusostwem wobec komunistów. Latem laureat  Literackiej Nagrody Nobla zaczyna współpracować z... moskiewską Prawdą. Jak wyglądały jego teksty, można się domyślić. Historyk jest zdania, że Hemingway nie przestrzega zasad etyki dziennikarskiej, postępuje jak ''republikańska cheerleaderka". Autor Pożegnania z bronią zdawkowo wspomina o zbrodniach systemu, artykuły są jednostronne i tendencyjne. Z drugiej strony, zdarza się, że publicysta zrywa współpracę z gazetę tylko, dlatego że na jej łamach odważono się opublikować antykomunistyczną karykaturę...

W 1947 roku Ernest Hemingway w liście do przyjaciela żali się, że wiedział o ludziach, których zastrzeliliśmy w Hiszpanii, często niesłusznie.

Nicholas Reynolds przytacza multum faktów, sporo polityki. Trzeba jednak pamiętać, że synteza naukowca dotyczy wydarzeń po 1935 roku (do 1961), nie jest to więc kompleksowa biografia pisarza. Autor ukazuje pogłębiony portret psychologiczny pisarza, prezentuje w jaki sposób doświadczenia wojenne wpłynęły na niego samego. Badacz zarysowuje tło historyczne omawianych wydarzeń, aplikuje nam wiedzę na temat postaci pokroju: gen Franco, Orłowa.

Władysława Studnickiego marzenia i ideały

Polska Za Linią Curzona, opracowanie i redakcja Sławomir Cenckiewicz.

Nie ulega wątpliwości, iż polityk ten i publicysta pozostawał  na marginesie historii, o taki stan rzeczy zadbały różne środowiska. Przeszkadzał wielu osobom, był niewygodny z kilku względów. Szerzej tą ciekawą postacią zajął się historyk Piotr Zychowicz w publikacji  Germanofil. Natomiast Polska Za Linią Curzona to ostatnia książka naszego bohatera, ukazała się po jego śmierci w 1953 roku w Londynie. 

Kim był Władysław Studnicki? Czym się wsławił? Barwna postać, nad którą warto się pochylić. Polski germanofil- jak pisał o nim Stanisław Cat- Mackiewicz to człowiek o przebogatym życiorysie. Trafnie ocenia ówczesną sytuację polityczną, profeta. Romantyk i jednocześnie pozytywista. Na chwilę przed wybuchem II wojny światowej przestrzega przed zakusami Sowietów. Przewiduje klęskę Polski w starciu z Niemcami, bierność Wielkiej Brytanii, Francji. Ujmuje się za prześladowanymi Polakami, za co spotka go Pawiak. Studnicki to też antysemita uzewnętrzniający swoje przekonania w publikacji Sprawa polsko-żydowska z 1936 roku. Później jednak, jak utrzymuje Piotr Zychowicz w posłowiu, ma potępić terror skierowany wobec Żydów, ceni ich twórców i naukowców.

W niektórych opracowaniach przeczytamy, iż nie wiadomo, kto był rzeczywistym autorem tytułowej koncepcji, choć sam Studnicki pisze, że: Była to linia graniczna opracowana na życzenie ministra Curzona. Chodzi o Georga Nathaniela Curzona, wicekróla Indii, ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii. Historycy spierają się, czy ów faktycznie był inicjatorem wytyczenia granicy między Polską a Rosją sowiecką. W przypisie wyjaśniono nam jednak, że jej ojcem był Lewis Bernstern Namier (właściwie: Ludwik Bernstein Niemirowski), historyk, działacz syjonistyczny, doradca premiera Wielkiej Brytanii, Davida L. George'a.

We wstępie profesor Sławomir Cenckiewicz przypomina o udziale Polaków w rozbiorze Czechosłowacji, dumie ministra Józefa Becka, że ''odzyskaliśmy" Zaolzie. Jest to niechlubna karta w naszej historii. Mamy sporo źródeł, w tym pamiętników, wspomnień. Niekwestionowanymi walorami tego studium są: spokojna, wyważona narracja, racjonalne, powściągliwe oceny. Rozważania samego Władysława Studnickiego są godne uwagi, należałoby się z nimi zapoznać. Wyłania się z nich obraz żarliwego patrioty zatroskanego losami swojej ojczyzny. 

Czy wiesz, co jesz?

Z pracy pani Hanny Stolińskiej Zakłamane jedzenie, tego się nie dowiesz. Dlaczego tak się dzieje, wytłumaczę za chwilę.

Na przestrzeni kilku ostatnich lat mogliśmy zaobserwować, że wszyscy zdają się być ekspertami w kwestii racjonalnego odżywiania: dziennikarze, celebryci, aktorzy wygłaszające tyrady bez umiaru, kształtując przy tym  nowe mody, trendy. Nie zawsze z korzyścią dla zdrowia i... portfela.

Sięgając po tę pozycję spodziewałam się, iż uzyskam konkretne informacje. Spotkał mnie zawód. Książka jest słaba, czemu dziwię się, bo autorka jest osobą kompetentną i wykształconą w tej dziedzinie. Może pochwalić się dyplomem doktora nauk o zdrowiu, specjalizacja: dietetyka kliniczna. Tytuł tej broszurki brzmi jakby Stolińska zamierzała obalić żywieniowe mity. Lecz to tylko pozory, bo mamy dużo ogólników, banalnych informacji, nie wnoszących nic nowego. Sporo oklepanych sformułowań.

Glutaminian sodu jest szkodliwy (odpowiada za ból głowy, uczucie niepokoju czy rozdrażnienia), niby o tym wszyscy wiemy, lecz dietetyczka nie powołuje się na żadne badania. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o przereklamowany olej kokosowy, znów nie dowiemy się, dlaczego powinniśmy go raczej unikać. Zapowiedzi brzmiały intrygująco, tylko na nich się skończyło.

Irytuje duża czcionka znacznie wypełniająca strony, jakość wydania nie zachwyca.

Specjalista w swojej dziedzinie winien odwoływać się do poważniejszych źródeł niż Zwierciadło czy polki.pl. Dywagacje liczą 299 str.(już z przypisami).Pani doktor bazuje głównie na stronach internetowych. Zdumiewa natomiast skąpa ilość fachowej literatury zamieszczonej na końcu. Solidna bibliografia ''została" w lesie. Z monografii naukowych występuje jedynie Toksykologia współczesna pod redakcją naukową Witolda Seńczuka. A to zdecydowanie za mało jak na wartościową publikację.

Hanna Stolińska też zbyt dużą uwagę poświęca metodologii badań naukowych. Nie polecam.

'Za Naszą i Waszą wolność'

Syndrom Oblężonej Twierdzy. Zmagania kontrwywiadu II RP, pod redakcją Anny Przyborowskiej ( Zysk i S-ka).

Sztandarowe hasło z czasów Powstania Listopadowego autorstwa Joachima Lelewela, doskonale oddaje istotę rzeczy.

Niepodległej Polsce przyszło się zmierzyć z wieloma trudnościami (pamiętać przy tym należy, że II RP była mozaiką narodowościową), np. z zakusami ówczesnej Republiki Weimarskiej. Ogromne zagrożenie stanowiła siatka wywiadowcza ZSRR, pozostałości po zlikwidowanej przez Stalina Komunistycznej Partii Polski szybko się odradzały.

Przed momentem uwolniliśmy się od dominacji obcych mocarstw, a tu pojawiły się nowe bolączki. Przed odrodzonym państwem pojawiły się nowe wyzwania, w tym potrzeba uregulowania pewnych kwestii. Powołano do życia Policję Państwową, w jej gestii leżały kompetencje wywiadowcze. Wspomniano również o Gwardii Ludowej przemianowanej na Armię Ludową, UPA, o tzw. Armii Polskiej Zygmunta Berlinga. Na kartach tej pasjonującej pracy pojawiają się zapomniane osobistości jak np. pułkownik Ignacy Matuszewski, znienawidzony przez komunistów, z zaciekłością demonizowano jego zasługi.

Syndrom Oblężonej Twierdzy to obszerne studium nakreślające rolę służb specjalnych w dwudziestoleciu międzywojennym ( Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego)i chwilę po. Wyartykułowano rozmaite taktyki, narzędzia pracy wywiadów, również skierowanych przeciw Drugiej Rzeczpospolitej. Omówiono szeroko zakrojoną aktywność szpiegów przeciw naszemu krajowi. W tej publikacji jest wszystko: konfidenci, donosy, współpraca rodaków z obcym wywiadem. Wszak nie każdy mógł zostać współpracownikiem, wymagania wobec potencjalnych kandydatów były wyśrubowane. Musiały to być osoby o wysokim ilorazie inteligencji i emploi. Działalność ich była zawoalowana i okryta tajemnicą, niemniej jednak wpadki też się zdarzały. I o tym między innymi jest ta książka.

Obecnie służby specjalne nie straciły rezonu, co dobitnie pokazała sprawa Józefa Oleksego. Posługując się sformułowaniem prof. Sławomira Cenckiewicza, Długie ramię Moskwy jest nadal sprawne.

Inwigilowano samego Józefa Piłsudskiego, który podjął współpracę z wywiadem austriackim, choć się tego wypierał.

Przyznam, iż nie mogłam się oderwać od tak szczegółowo opracowanej monografii, zawsze interesowałam się powyższymi zagadnieniami, ale w ujęciu stricte naukowym. Bywa, że nasze wyobrażenia o służbach kształtują filmy sensacyjne czy beletrystyka; nie zawsze odpowiadają rzeczywistości. W związku z tym, każdy kto przejawia zainteresowania na tej płaszczyźnie, winien sięgnąć właśnie po tę pozycję. Lektura oczywiście do najłatwiejszych nie należy, ale Ci z nas, mający minimalne pojęcie w temacie, nie będą mieli z nią problemów. Autorzy są kompetentni, z każdą przeczytaną stroną robiło się coraz ciekawiej.

Graficzne przedstawianie struktur wywiadowczych, mapki, tabele są pomocne przy zrozumieniu przedmiotu rozważań.

Jestem wdzięczna portalowi nakanapie.pl za umożliwienie mi przeczytania tej fascynującej monografii.

Tekst został wyróżniony przez redakcję.

Co czytam w kwietniu?

 Nie dość, że zbliża się weekend, to jeszcze otrzymałam przesyłkę ze świeżymi lekturami. Ostatnio zamawiam publikacje z wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej. Dodatkowo otrzymałam Biuletyn IPN, branżowe pismo historyków.

Wśród zamówionych książek znalazły się pozycje takich autorów jak:

1 Patryk Pleskot, Sądy Bezprawia.

2 Historia kobiety czy historie kobiet, pod red. Ewy Chabros i Agnieszki Klarman.

3 Patryk Pleskot, Góry i teczki. Opowieść człowieka umiarkowanego. Biografia mówiona Andrzeja Paczkowskiego.

4 Bartłomiej Noszczak, Międzynarodówka Antykościelna.

5 Patryk Pleskot, Między PRL a III RP.

6 Robert Spałek, Sprzeczne narracje.

Tymczasem oczekuję na jeszcze jedną paczkę... Skusiłam się na nową biografię Adama Michnika, Demiurg, pióra Romana Graczyka. O uwagę niecierpliwie zabiega pani mecenas Joanna Chyłka. Ciekawe, w jakie popadła tarapaty?

'Samotność to taka straszna trwoga'

Bernard Moitessier Długa droga. Samotnie między morzem a niebem.

Chciałoby się rzec po lekturze wspomnień, ale w przypadku ich autora nie do końca tak jest.

Bernard Moitessier w 1968 roku uczestniczył w wyścigu Golden Globe Race zorganizowanym przez jedną z gazet. Rejs miał być samotny, bohater to pewniak tych zawodów. Tymczasem druga natura upomniała się o swoje, żeglarz podjął kontrowersyjną z punktu widzenia pewnych osób, decyzję. Wycofał się, porzucił myśl o potencjalnej wygranej. Na Francuza spadły gromy, włącznie z podejrzeniem o zaburzenia psychiczne. Zupełnie niezasłużenie, ponieważ człowiek ten cenił sobie wolność wyboru, niezależność. Postępujący zgodnie z własnymi przekonaniami. Nie rozważał, co powiedzą ludzie, pozostał sobą. Dlatego publikacja jest tak wiarygodna i autentyczna. Z jej kart przebija pasja, stająca się przyzwyczajeniem.

Długa droga to plastyczny diariusz walki z samym sobą, pojawiającymi się przeciwnościami. Nie otrzymujemy zwyczajnej opowiastki, to coś znacznie więcej. Dzięki tej wyprawie Bernard Moitessier lepiej poznaje samego siebie a refleksje na temat życia, duchowości są rzeczą naturalną. Mimo że od tamtych czasów wiele się zmieniło, czy to w kwestiach obyczajowych czy technicznych, jego przesłanie wciąż pozostaje aktualne.

Pozwolę sobie zasygnalizować, że omawiana książka jest kultowa, pierwsze wydanie ukazało się w 1971 roku, w Polsce w 1975 roku.

Ten mężczyzna ubóstwiający wodę, przyrodę, nie był naturszczykiem, to zdecydowanie wytrawny i zahartowany podróżnik. Z pewnością uwagę zwraca pokora, skromność tego, wedle powszechnej opinii, straceńca. Chętnie rozdawał niepotrzebne mu przedmioty, nie miał wyszukanych potrzeb materialnych. Nie ucieka od rzeczywistości, nie izoluje się, raczej cierpliwie poszukuje swojego miejsca. Postać o szczególnych predyspozycjach: uparty, konsekwentny, wytrwały; nie każdemu udaje się pokonać własne słabości. Postawa życiowa autora wzbudza podziw i szacunek, może służyć jako przykład dla mających w zwyczaju szybko sobie odpuszczać. Francuz przekonuje nas, że przy odrobinie samozaparcia można dokonać wielu rzeczy, często uznawanych za niewykonalne.

Sądzę, że lektura usatysfakcjonuje wszystkich ceniących sobie odrębność, samostanowienie, ale pozostających w wierności swoim wartościom. Jednocześnie pragnących dowiedzieć się czegoś o żeglarstwie ( a jest to spora dawka wiedzy. Dostajemy multum porad w kwestii wyposażenia, w co się zaopatrzyć planując samotną wyprawę. Nazywam to roboczo niezbędnikiem globtrotera, dowiadujemy się z niego o tym, w jaki sposób poradzić sobie w przypadku niespodziewanych okoliczności. Treść uzupełniają i uatrakcyjniają mapy, rysunki.

Dziękuję portalowi nakanapie.pl za możliwość przeczytania tych inspirujących zapisków. 

Tekst został wyróżniony przez redakcję😊