czwartek, 15 czerwca 2023

'Nic co ludzkie, nie jest mi obce'

Słowa przypisywane Terencjuszowi, świetnie oddają istotę rzeczy, zawartą w Klątwie sprzeczności. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy Krzysztofa Masłonia. W końcu literaci to też ludzie, ze wszystkimi swoimi najlepszymi przymiotami, ale i słabostkami, wadami.




Dziennikarz demitologizuje ówczesnych twórców, wśród znakomitości znalazły się takie osobistości jak Anna Kowalska. Uwaga, chodzi o tę Kowalską od Dąbrowskiej, często myloną z Anką Kowalską, autorką Pestki. W dalszej kolejności wystąpili m.in. Jan Brzechwa, Gustaw Morcinek i inni.

Kilka głów strąconych zostało z piedestału, ale z pewnością nie należy do nich  Witold Gombrowicz, oj nie. Rzeczywiście nie sposób nie zgodzić się z Krzysztofem Masłoniem, że spór o autora Trans- Atlantyku, trwa. Dramaturg i nowelista doczekał się zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Natomiast sam felietonista daleki jest od zachwytów słynnym  Ferdydurke.

Eseista odsłania przed czytelnikami nieznane, ale przeważnie zwyczajne oblicze prozaików, skażone licznymi, typowymi przywarami.  Widać, że egoistyczne postrzeganie świata, zmanierowanie albo zepsucie, nie były im obce. I w zasadzie trudno się temu dziwić, uwzględniając specyfikę zawodu, środowiskową pychę, etc.

Zauważyć też należy, że życiorysy ludzi pióra wymykają się niekiedy jednoznacznym, uproszczonym ocenom. Ich losy były zagmatwane, obciążone wojennymi doświadczeniami,  osobistymi tragediami. Splatały się też silnie z polityką, pamiętamy przecież, kto łzy rzewne lał po śmierci Stalina.  Twórczość  pozostawała wiele do życzenia, przedstawiała praktycznie znikomą wartość literacką. Dorobek wielu z nich nie przetrwał ani krytyki, ani próby czasu.

Za sprawą Krzysztofa Masłonia poznajemy również biogramy mało znanych pisarzy, do takich należał Bogdan Madej, sprzeciwiający się pisarstwu ,,akademickiemu", to znajomość życia powinna, wg niego stanowić punkt odniesienia, a nie puste debaty w kawiarniach. Ciekawe. Niestety, autor Uczty, Konstelacji, popadł w odmęty zapomnienia.

Zapomniałbym tymczasem ja, jest i nieśmiertelny ,,Kisiel", zawsze sarkastyczny, zawsze w sedno. Nikomu nie przepuścił, znienawidzony przez partyjniaków za odważne portretowanie sytuacji politycznej i społecznej.

To fascynujące studium indywidualnych przypadków nie da się zaszufladkować, sprowadzić do prostych schematów myślowych prawak-lewak. Zdecydowanie nie.